قانون خاک و خون از انواع قوانین ملیتی در جهان هستند که ملیت فرد متولد در یک کشور را تعیین میکنند. در نظر داشته باشید که منظور از قانون خاک و خون، دو قانون خاک و قانون خون است. به عبارت دیگر، این قانون جدا از یکدیگر هستند. طبق این قوانین، زمانی که یک کودک در کشوری که پیرو اصل خون یا اصل خاک باشد متولد میشود، بر اساس این اصول ملیت خود را کسب میکند. تابعیت و قانون خاک و خون در چندین کشور جهان به هم گره خورده و ملیت افراد را تعیین میکنند. اگر شما قصد دارید با تولد فرزند خود در خاک یک کشور دیگر برای وی تابعیت بگیرید، بهتر است اطلاعات خود را نسبت به اصل خاک و خون در کشورها بالا ببرید.
در بحث قانون خاک و خون، آگاهی از تفاوت اصل خاک و اصل خون از مهمترین مقولهها در مسیر مهاجرت است. همچنین، شناخت نسبت به کشورهای پیرو هر کدام از این قوانین، در انتخاب کشور مقصد به شما کمک میکند. در ادامه این مطلب از مجموعه مهاجرتی لانرهلدینگ، به معرفی قانون خاک و خون، ویژگیها و تفاوت آنها با یکدیگر، کشورهای اعمال کننده این قوانین و مقوله پرطرفدار و مهم اخذ تابعیت والدین از طریق تولد فرزند میپردازیم. با ما همراه باشید و پس از مطالعه این مطلب، نظرات، پیشنهادات و سوالات خود درباره قانون خاک و خون را از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
اصل خاک
اصل خاک (Jus soli) از قوانین ملیتی جهان است که به فرد این امکان را میدهد تا ملیت و تابعیت خود را بر اساس سرزمین یا کشوری که در آن متولد شده کسب کند. به عبارت دیگر، طبق اصل خاک، مکان تولد فرد تابعیت وی را تعیین میکند. در حال حاضر 33 کشور (و دو قلمرو) در دنیا از قانون خاک پیروی میکنند که معمولا کشورهای مهاجرپذیر هستند. بعضی کشورها نیز به صورت محدود آن را پذیرفته و تبصرههایی برای آن در نظر گرفتهاند. به عنوان مثال، تابعیت خاک کشور ایران در صورتی به کودک متولد شده تابعیت ایرانی میدهد که پدر یا مادر خارجی وی (یا هردوی آنها) در ایران به دنیا آمده باشند.
قانون خاک در کدام کشورهاست
همانطور که گفتیم، در حال حاضر 33 کشور در جهان به صورت نامحدود از قانون خاک پیروی میکنند. بعضی از این کشورها شامل کانادا، مکزیک، آمریکا، آرژانتین، برزیل، بولیوی، اکوادور، دومینیکا هستند. جالب است بدانید هیچکدام از کشورهای اروپایی به صورت نامحدود قانون خاک را ندارند؛ اما بعضی از این کشورهای اروپایی قانون خاک را با شرط و شروط وضع کردهاند. مثل آلمان، انگلستان، بلژیک، ایرلند و پرتغال. بعضی دیگر نیز از قانون خاک مضاعف پیروی میکنند؛ یعنی در صورتی این قانون را اجرا میکنند که پدر یا مادر خارجی (یا هر دو) فرد متولد نیز در آن کشور متولد شده باشند. قانون خاک دوبله در کشورهای لوکزامبورگ، فرانسه، هلند، پرتغال و اسپانیا وضع شده است.
اصل خون
اصل خون (Jus sanguinis) از پرطرفدارترین قوانین ملیتی دنیاست که در برابر اصل خاک قرار میگیرد. در واقع میتوان گفت سیستم خون در تابعیت در اکثر کشورهای آسیایی و اروپایی اعمال میشود و طرفداران بسیاری دارد. اصل خون به فرد متولد این امکان را میدهد تا با توجه به ملیت یکی از (یا هردو) والدین، تابعیت خود را کسب کنند. به عبارت دیگر، در قانون خون، تابعیت پدر و مادر کودک (پاسپورت و تابعیت آنها) تعیین میکند که تابعیت کودک چه باشد. به عنوان مثال، اگر شخصی در کشور ژاپن از پدر و مادر فرانسوی متولد شود، ملیت وی فرانسوی خواهد بود نه ژاپنی. چون کشور فرانسه از کشورهاییست که از اصل خون پیروی میکند. در مقابل، کشور ژاپن اصل خاک ندارد؛ به همین علت فرد متولد فرانسوی خواهد بود.
دلایل طرفداران سیستم خون
هم اصل خون و هم اصل خاک طرفداران خود را دارند. اما با توجه به آمار، تعداد طرفداران و کشورهای پیرو قانون خون به طور چشمگیری بیشتر از پیروان قانون خاک است. همانطور که قبلتر هم اشاره کردیم، قانون خاک معمولا در کشورهاییست که مهاجرپذیر هستند یا احتیاج به نیروی خارجی دارند. به عنوان مثال، کشور آمریکا از پرطرفدارترین کشورهای پیرو اصل خاک است. اما اگر نگاهی به آمار کشورهای پیرو قانون خون بیندازیم، اکثر آنها مهاجرفرست هستند. اما دلایل طرفداران سیستم خون چیست؟ از مهمترین ویژگیهای قانون خون این است که از بیتابعیتی جلوگیری میکند. این قانون معمولا در کشورهایی با ویژگیهای زیر اعمال میشود:
- کشورهایی که نسبت مساحت نامتناسب با جمعیت دارند.
- کشورهایی که تفکر ملی گرایی دارند.
- کشورهایی که تمایل دارند استقلال خود را در سرزمین خود حفظ کنند.
همانطور که میبینید، اصل خون ویژگیهای مهمی دارد که باعث میشود اکثر کشورها پیرو آن باشند. اما اصل خاک نیز مشخصههای تعیین کنندهای دارد که در ادامه به معرفی آنان نیز میپردازیم.
تفاوت سیستم خون و خاک در تابعیت
اگر به تعریف اصل خاک و اصل خون در ابتدای مقاله بازگردید، کم و بیش تفاوت اصل خاک و اصل خون را درمییابید. مهمترین تفاوت این دو اصل در نحوه تعیین تابعیت است. در کشورهای پیرو قانون خون، مکان تولد اهمیتی ندارد. بلکه تابعیت پدر و مادر کودک تابعیت فرزند را تعیین میکند. برخلاف عقیده برخی مردم، قانون خون بر اساس انقال نژاد نیست. چون در این قانون تنها تابعیت پدر و مادر فرزند مهم تلقی میشود. در صورتی که در بحث نژاد موارد ریشهای و زیست شناسی بیشتری دخیل هستند.
بر خلاف اصل خون، اصل خاک برای تعیین تابعیت کودک مکان تولد را در نظر میگیرد. از مهمترین ویژگیهای اصل خاک این است که با پیروی از آن هیچ کودکی بدون تابعیت نمیماند. به عنوان مثال، در نظر بگیرید کودکی در یک کشور پیرو قانون خاک از والدینی نامعلوم متولد میشود. این کودک طبق اصل خاک، تابعیت کشور محل تولد خود را خواهد داشت. اما همین کودک از والدین نامعلوم در یک کشور پیرو اصل خون متولد شود، بدون تابعیت میماند. در نتیجه، میتوان گفت مهمترین رسالت اصل خاک این است که هیچ فردی بدون تابعیت نباشد. مگر اینکه آن کشور قوانین و تبصرههایی جهت جلوگیری از بی تابعیتی این کودکان وضع کند. مثلا ایران از جمله کشورهاییست که از قانون خاک پیروی نمیکند اما به کودکان دارای والدین نامعلوم تابعیت ایرانی میدهد.
سیستم خاک و خون در ایران
ایران به عنوان یک کشور آسیایی واقع در خاورمیانه از سیستم خون در تابعیت پیروی میکند و اصل خون را محترم میشمارد. در واقع، طبق قانون ملیتی ایران، افراد زیر ایرانی محسوب میشوند:
- کسانی که تابعیت خارجی آنها اثبات نشده باشد.
- کسانی که پدر ایرانی دارند (چه متولد داخل ایران، چه متولد خارج ایران)
- کسانی که داخل ایران از پدر و مادر نامعلوم متولد شدهاند.
- کسانی که داخل ایران از پدر یا مادر خارجی متولد شدهاند که یکی از آنها متولد ایران است.
- کسانی که داخل ایران متولد شدهاند و پدر خارجی آنها بعد از رسیدن به سن 18 سالگی حداقل یک سال بیشتر در ایران ماندهاند.
- زنان خارجی که همسر ایرانی دارند.
- افراد خارجی که تابعیت ایرانی دریافت کردهاند.
از سال 2019 به بعد، طبق قانون جدید تابعیت ایران، کودکانی که خارج از ایران از یک مادر ایرانی و پدر خارجی متولد میشوند نیز تابعیت ایرانی خواهند داشت. در مقابل، ایران قانون خاک را به صورت محدود و مشروط اجرایی کردهاست. همانطور که گفتیم، تابعیت خاک در ایران به کودکانی داده میشود که پدر یا مادر خارجی آنها (یا هردوی آنها) در ایران به دنیا آمده باشند. همچنین، افرادی که متولد داخل ایران هستند و پدر خارجی آنها بعد از رسیدن به سن 18 سالگی حداقل یک سال بیشتر ساکن ایران بودهاند، تابعیت خاک کشور ایران را خواهند داشت.
کشورهایی که با تولد فرزند حق شهروندی میدهند
قبل از پرداختن به این موضوع، بهتر است موضوع مهمی را برای شما روشن سازیم. حتما به این نکته توجه داشته باشید که تابعیت فرزند شما موضوعی جدا از تابعیت خود شماست. برخی تصور میکنند اگر فرزند خو را در کشورهایی که دارای قانون خاک هستند به دنیا بیاورند، میتوانند برای خود نیز تابعیت آن کشور را بگیرند. در صورتی که این موضوع در اکثر کشورها امکان پذیر نیست.
در بعضی کشورها مثل شیلی والدین میتوانند حدودا 1 سال پس از تولد فرزند خود نسبت به اخذ اقامت دائم اقدام کنند. به این صورت که والدین خارجی در کشور شیلی ابتدا یک مجوز اقامت دریافت میکنند؛ آنها پس از 1 سال میتوانند نسبت به درخواست اقامت دائم و پس از 2 سال میتوانند نسبت به دریافت شهروندی شیلی اقدام کنند. اما این امکان در کشورهای زیادی در دسترس نیست. به عنوان مثال، شما با به دنیا آوردن فرزند خود در کشورهایی مثل کانادا یا آمریکا میتوانید برای فرزندتان تابعیت بگیرید؛ اما برای خود خیر! تولد و تابعیت فرزند شما هیچ ارتباطی به تابعیت شما نخواهد داشت. اگر قصد اخذ اقامت و تابعیت این کشورها برای خود را دارید، بهتر است از مسیرهای دیگر اقدام کنید.
نتیجه گیری
اصل خاک و اصل خون تعیین کننده ترین مقولهها در حوزه تابعیت برای افراد هستند. اما به علت نظرات متفاوتی که درباره هر قانون این حوزه وجود دارد، نمیتوان گفت کدام یک برای نسل جوان و حفظ عدالت بهتر و مفیدتر است. به همین علت، بعضی کشورها گاهاً با ادغام این قوانین یا افزودن بعضی شروط و تبصره به آنها، قانون ملیت خود را وضع میکنند. اگر شما قصد دارید نسبت به خذ تابعیت برای خود یا فرزندتان در یک کشور مقصد اقدام کنید، حتما اطلاعات خود را در رابطه با قوانین ملیتی کشور مزبور بیشتر کرده و سپس وارد یک مسیر مشخص شوید. این گونه میتوانید ریسکهای این راه را به حداقل برسانید و به هدف خود دست یابید. همچنین، برای اخذ اطلاعات بیشتر یا بررسی شرایط خود حتما با کارشناسان مجرب هلدینگ مهاجرتی ویزالانر در ارتباط باشید.